Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp khai thác số liệu thống kê địa lí kinh tế Lớp 12

Các số liệu thống kê kinh tế có ý nghĩa nhất định trong việc hình thành các tri thức về Địa lí tự nhiên cũng như Địa lí kinh tế - xã hội. Chúng “soi sáng và giải thích được nhiều khái niệm và quy luật về địa lí”.

Nhiều luận điểm, lí thuyết cũng có sức thuyết phục mạnh mẽ hơn khi có số liệu chúng minh. Ví dụ: khi dạy về một lãnh thổ, các số liệu về diện tích, độ cao của núi, về nhiệt độ, lượng mưa, về chiều dài của các con sông, về dân số…làm cho các khái niệm về lãnh thổ, về kinh tế xã hội của lãnh thổ đó trở nên cụ thể, rõ ràng hơn.

Trong Địa lí kinh tế - xã hội, nhờ những số liệu, học sinh có thể xác định được cơ cấu của các ngành kinh tế, giải thích được tốc độ tăng trưởng, trình độ phát triển của các nước v.v…

Cho học sinh làm quen với phương pháp sử dụng và phân tích các số liệu là một trong những biện pháp làm tăng vốn hiểu biết về thực tiễn của các em, bởi vì các số liệu không chỉ có trong các tài liệu địa lí mà chúng còn được giới thiệu rộng rãi trên các báo, các tạp chí, các tài liệu thông tin đại chúng.

Thông thường, trong quá trình dạy học Địa lí, giáo viên giới thiệu các số liệu, chủ yếu là để cùng với học sinh giải thích, làm sáng tỏ nội dung bài học hoặc cho học sinh phân tích để khai thác các tri thức địa lí mới.

Tuy nhiên, có một điều cần lưu ý, số liệu chỉ có tác dụng làm rõ hoặc làm chỗ dựa để nêu bật ý nghĩa của những tri thức địa lí chứ bản thân chúng không phải là tri thức địa lí.

Chính vì vậy, trong quá trình sử dụng các số liệu, giáo viên cần bồi dưỡng cho học sinh năng lực so sánh, đối chiếu, phân tích các số liệu.

Ví dụ: khi dạy Địa lí kinh tế - xã hội, giáo viên có thể cho học sinh so sánh các số liệu về dân số các nước, về sản phẩm của các ngành kinh tế hoặc đối chiếu những số liệu giữa các năm, giữa các địa phương để tìm ra các mối quan hệ về số lượng dân cư, về sự phát triển kinh tế (giữa số lượng và thời gian), về sự phân hoá lãnh thổ (giữa số lượng và không gian)…

Trong một số trường hợp, để tìm ra được những kiến thức mới cần phải xử lí các số liệu với các tính toán phức tạp.

Ví dụ: khi nghiên cứu giao thông vận tải, cần phải tính toán các số liệu về chiều dài các loại đường, về số lượng các phương tiện giao thông, về tỉ trọng các loại hàng hoá vận chuyển để có thể rút ra được nhận xét về trình độ giao thông của một nước, một khu vực.

Các số liệu trong Địa lí rất đa dạng, chúng được đưa vào hầu hết các bài trong sách giáo khoa với nhiều mục đích khác nhau. Có thể chia các số liệu ra làm hai loại chính: các số liệu riêng biệt và các số liệu xếp thành bảng.