Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng bản đồ tư duy trong dạy học Lịch sử 12 ở trường trung học phổ thông số 1 Sa Pa

Chúng ta đều biết, kiến thức lịch sử có những đặc điểm như mang tính quá khứ, tính không lặp lại, tính cụ thể, tính logic, tính thống nhất giữa sử và luận. Do vậy, trở ngại lớn nhất của học sinh trong học tập Lịch sử là các em không thể trực tiếp quan sát các sự kiện, hiện tượng lịch sử của quá khứ lịch sử. Vì lẽ đó, Đồ dùng trực quan có ý nghĩa rất quan trọng trong dạy học bộ môn. Đồ dùng trực quan thực sự là “cầu nối sinh động” giữa hiện tại với quá khứ. Theo các nhà phương pháp dạy học Lịch sử ở Việt Nam, trong dạy học Lịch sử đã có 3 nhóm Đồ dùng trực quan chính, gồm: Nhóm Đồ dùng trực quan hiện vật, nhóm Đồ dùng trực quan tạo hình, nhóm Đồ dùng trực quan quy ước. Đây là quan điểm phân loại mang tính chất mở. Bởi lẽ, cùng với những thành tựu của lý luận dạy học hiện đại, hệ thống các Đồ dùng trực quan trong dạy học Lịch sử ngày càng được mở rộng. Trong đó, Sử dụng Bản đồ Tư duy nói chung và sử dụng Bản đồ Tư duy trong dạy học Lịch sử nói riêng là một minh chứng tiêu biểu của việc vận dụng thành quả lý luận dạy học hiện đại vào dạy học Lịch sử với tính ứng dụng cao.

Sử dụng Bản đồ Tư duy trong dạy học Lịch sử nhằm tái hiện, tổng kết và khái quát hóa kiến thức. Nội dung của bài giảng là dạng sơ đồ hóa một cách trực quan, súc tích của tài liệu sách giáo khoa đưa ra. Là một phương pháp đại diện cho lý luận dạy học hiện đại, phương pháp sử dụng Bản đồ Tư duy mang nhiều ưu điểm phù hợp cho việc dạy học nói chung và dạy học Lịch sử ở trường Trung học phổ thông nói riêng. Đây là một phương pháp mang lại hiệu quả cao trong giờ học Lịch sử. Qua mô hình Bản đồ Tư duy, toàn bộ kiến thức trong bài học sách giáo khoa được thể hiện đầy đủ, cô đọng trong mối liên hệ mật thiết giữa chúng. Bằng việc tự thiết kế và sử dụng Bản đồ Tư duy trên lớp, giáo viên đã tạo ra được một Đồ dùng trực quan sinh động phục vụ trực tiếp, thiết thực cho bài học. Đây là phương pháp không mất nhiều thời gian, và đặc biệt là tiết kiệm vật chất.

Với những ưu điểm cơ bản trên, phương pháp sử dụng Bản đồ Tư duy hiện nay đang được sử dụng rộng rãi trong việc dạy và học, được vận dụng trong tất cả các khâu của quá trình dạy học để mang lại hiệu quả cao. Do vậy, đây là phương pháp đặc biệt phù hợp với việc dạy học Lịch sử ở các trường Trung học phổ thông nói chung và với trường THPT số 1 Sa Pa nói riêng.

Trong thực tế hiện nay, còn nhiều học sinh học tập một cách thụ động, chỉ đơn thuần là nhớ kiến thức một cách máy móc mà chưa rèn luyện kĩ năng tư duy. Học sinh chỉ học bài nào biết bài đấy, cô lập nội dung của các môn, phân môn mà chưa có sự liên hệ kiến thức với nhau vì vậy mà chưa phát triển được tư duy logic và tư duy hệ thống. Sử dụng Bản đồ tư duy (BĐTD) giúp các em giải quyết được các vấn đề trên và nâng cao hiệu quả học tập.