Sáng kiến kinh nghiệm Một vài biện pháp giúp học sinh học tốt phân môn Tập làm văn miêu tả Lớp 5

Đối với học sinh, mỗi bài tập làm văn là sản phẩm của từng cá nhân các em trước một đề bài. Sản phẩm này ít nhiều in đậm dấu ấn riêng của từng em trong cách suy nghĩ, cách tả, cách diễn đạt,…Việc giúp các em viết bài văn vừa đủ ý, vừa sinh động quả là một việc làm mà giáo viên phải thật sự quan tâm. Vì vậy, tôi lần lượt áp dụng các biện pháp như sau:

1. Xác định yêu cầu trọng tâm đề bài:

Đây là bước quan trọng, việc xác định trọng tâm của đề bài miêu tả giúp các em tránh tình trạng lạc đề, bài viết xoáy sâu vào trọng tâm miêu tả, tránh bài văn quá nhiều chi tiết, sắp xếp ý lộn xộn không khoa học. Việc xác định đúng trọng tâm của đề sẽ giúp cho bài viết được thu hẹp nên các em có được ý cụ thể, chính xác, tránh việc viết tràn lan, chung chung,...

Bài văn của học sinh được viết theo một đề bài cụ thể, cho nên yêu cầu hàng đầu là các em phải viết đúng đề bài. Một đề bài đưa ra cho học sinh viết thường ẩn chứa đến 3 yêu cầu: yêu cầu về thể loại (kiểu bài), yêu cầu về nội dung, yêu cầu về trọng tâm.

Quá trình tìm hiểu đề, việc xác định trọng tâm miêu tả luôn luôn gắn liền với xác định hướng bài làm, bởi vì trọng tâm miêu tả sẽ giúp các em phác họa được những ý chính sẽ triển khai, để bài viết không sa vào kiểu liệt kê cho hết, cho đủ các đặc điểm của đối tượng.

Ví dụ : Đề bài:“ Tả một nghệ sĩ hài mà em yêu thích”, các em có thể xác định được ngay trọng tâm miêu tả là tập trung vào “tả nghệ sĩ hài ” mà các em biết.

Tuy nhiên, có nhiều đề bài chỉ nêu đối tượng miêu tả mà không nêu cụ thể trọng tâm miêu tả. Do đó, giáo viên cần hướng dẫn các em trọng tâm miêu tả. Trong những đề bài thuộc loại này thường là những đặc điểm nổi bật giúp khắc họa đối tượng một cách rõ nét, hoặc có thể là những đặc điểm mang dấu hiệu đặc trưng của đối tượng gây cho người viết nhiều ấn tượng, nhiều cảm xúc nhất.

Với các em còn nhỏ, vốn hiểu biết và vốn sống còn hạn chế nên khi gặp đề bài không nêu rõ trọng tâm miêu tả, chắc chắn các em rất lúng túng khi xác định trọng tâm trong bài viết của mình. Vì vậy, giáo viên cần có những câu hỏi giúp các em xác định đúng trọng tâm miêu tả như :

+ Miêu tả những gì?

+ Miêu tả đến đâu?

+ Những điểm nào là quan trọng cần phải tập trung miêu tả?

+ Những điểm nào là thứ yếu chỉ cần tả sơ qua?

+ Sau đó, giáo viên chốt lại trọng tâm miêu tả của đề bài.

Ví dụ:

Đề bài: “Tả cảnh một buổi sáng (hoặc trưa, chiều) trong một vườn cây (hay trong công viên, trên đường phố, trên cánh đồng, nương rẫy)”. Khi gặp đề bài này giáo viên nên cho học sinh đọc đề bài nhiều lần và hướng dẫn các em xác định trọng tâm bằng các câu hỏi gợi ý:

+ Đây là loại bài tập làm văn miêu tả gì? ( miêu tả cảnh ).

+ Đề bài yêu cầu ta tả cảnh gì? ( cây vườn cây ).

+ Vườn cây ở đâu? ( công viên, trên dường phố, trên cánh đồng, nương rẫy ).

+ Khi tả em cần miêu tả gì? ( cảnh vật xung quanh vườn cây).

+ Giáo viên chốt lại.

2. Rèn luyện kĩ năng quan sát cho học sinh