Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm dạy tiết Trả bài trong phân môn Làm văn - Chương trình Ngữ văn bậc THPT

Tiết Trả bài về bản chất là tiết học mang nhiều ý nghĩa. Trong cuốn Phương pháp dạy học văn, giáo sư Phan Trọng Luận cho rằng: “Giờ trả bài là một giờ học sinh động và có tác dụng nhiều mặt. Đây là giờ học được xây dựng thực sự từ lao động trực tiếp của học sinh, từ vốn liếng nhiều mặt của học sinh. Và cũng qua giờ học này, học sinh dễ nhận ra những mặt mạnh và yếu, nhất là những mặt yếu của mình”.

Trước hết, đó là tiết học sinh được thực hành. Các em không còn bơi trong thế giới văn chương nữa mà đã thể hiện sự tiếp nhận kiến thức qua một bài làm cụ thể. Có nghĩa là tiết học mang tính thực hành cao, kiến thức được tiếp nhận, sàng lọc rồi thể hiện. Đây cũng là tiết học mang tính tổng hợp cao. Cả lí thuyết và kĩ năng viết bài sẽ cùng thể hiện trong bài làm. Kiến thức học được trong sánh vở và hiểu biết về nhiều lĩnh vực của cuộc sống cũng có cơ hội để các em bộc lộ. Hơn nữa, khả năng sáng tạo của học sinh cũng có cơ hội để bộc lộ.

Trả bài cũng là tiết học để giáo viên có cơ sở đánh giá trình độ của học sinh và hiệu quả giảng dạy của chính mình. Giờ Trả bài tuy một năm học chỉ có khoảng 8 tiết nhưng nó là sự tổng hợp kết quả của các phân môn khác như Đọc văn, Tiếng Việt. Trước hết, nó thể hiện sự tiếp nhận kiến thức của học sinh. Qua bài viết, giáo viên có thể đánh giá được học sinh lĩnh hội bài giảng ở mức độ nào. Hơn thế nữa, nó thể hiện cụ thể năng lực tạo lập văn bản của các em. Cách diễn đạt, cách trình bày, cách lập ý sẽ được các em bộc lộ cụ thể trong bài viết của mình. Đó là cơ sở tốt để giáo viên đánh giá đúng năng lực học tập của từng học sinh. Nhưng qua đó, giáo viên cũng tự đánh giá được trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm. Từ đó, phát huy những mặt mạnh và điều chỉnh những mặt yếu của mình.

Tiết Trả bài giúp các em nhận ra và chữa lỗi. Học văn là cả một quá trình rèn luyện từ thấy đến cao. Làm văn cũng là quá trình giúp học sinh từ viết đúng đến viết hay. Trong bài viết, học sinh sẽ buộc phải thể hiện những nhược điểm của mình. Tiết Trả bài sẽ giúp các em nhận ra sai sót để sửa chữa và khắc phục, vươn lên ở những bài sau.

Sau mỗi tiết Trả bài, các em nhận ra cách giải quyết trước một vấn đề. Mọi vấn đề trong cuộc sống đều có thể có nhiều đáp án. Đề kiểm tra văn lại càng có nhiều hướng giải quyết. Tuy nhiên, sau giờ Trả bài, học sinh sẽ nhận ra cách giải quyết vấn đề tốt nhất.

Đây cũng là tiết học mang ý nghĩa giao tiếp, giúp học sinh hoàn thiện nhân cách. Giờ Trả bài là một hoạt động giao tiếp trực tiếp giữa giáo viên và học sinh. Học sinh học được ở người thầy không chỉ kiến thức mà còn học cách ứng xử, vẻ đẹp nhân cách. Người ta nói, văn là người. Vậy qua bài viết, giáo viên có thể hiểu phần nào tính cách, thậm chí tâm tư tình cảm, mong ước của học sinh. Có nghĩa là sau mỗi giờ học, các em có thể lớn lên một chút.