Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh giải bài tập nhận biết các chất bằng phương pháp hoá học, Lớp 9

Ngành giáo dục đã đổi mới toàn diện sự nghiệp giáo dục nhằm tạo nên bước nhảy mang tính đột biến về chất lượng dạy và học ở tất cả các cấp học. Giờ đây học sinh đóng vai trò là trung tâm trong quá trình học tập, chủ động trong việc tiếp thu kiến thức. Do đó đòi hỏi người giáo viên phải có kiến thức vững vàng, nhất là kiến thức bộ môn. Đồng thời phải có sự đầu tư tìm tòi những vấn đề hay, mới lạ giúp cho các em tiếp thu bài tốt hơn, phát huy được năng lực của các em.

Mục tiêu chung của chương trình hóa học trung học cơ sở là cung cấp cho học sinh một hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản và thiết thực đầu tiên về hóa học. Hình thành ở các em một số kĩ năng cơ bản, phổ thông và thói quen học tập làm việc khoa học làm nền tảng cho sự nghiệp giáo dục xã hội chủ nghĩa, phát triển năng lực nhận thức, năng lực hành động chuẩn bị cho học sinh học lên và đi vào cuộc sống lao động. Học sinh bằng họat động tự lực, tích cực của mình mà chiếm lĩnh kiến thức. Quá trình này được lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ góp phần hình thành và phát triển cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo.

Tăng cường tính tích cực phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh trong quá trình học tập là một yêu cầu rất cần thiết, đòi hỏi người học tích cực, tự lực tham gia sáng tạo trong quá trình nhận thức. Bộ môn hoá học ở phổ thông có mục đích trang bị cho học sinh hệ thống kiến thức cơ bản, bao gồm các kiến thức về cấu tạo chất, phân loại chất và tính chất của chúng. Việc giúp học sinh nắm vững các kiến thức cơ bản góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ở bậc phổ thông, chuẩn bị cho học sinh học lên lớp trên, ứng dụng trong thực tế đời sống hay tham gia các hoạt động sản xuất sau này cũng là một nhiệm vụ của bộ môn hóa học.

Do là môn học mang tính thực nghiệm cao nên thí nghiệm hóa học có vai trò to lớn trong hoạt động học tập hóa học của học sinh. Thứ nhất hình thành khái niệm, tính chất hóa học mới. Thứ hai là ôn tập, củng cố, kiểm tra kiến thức thông qua thí nghiệm hóa học. Thứ ba là rèn luyện kĩ năng thực hành hóa học. Trong đó thí nghiệm hóa học để nhận biết các chất cũng là một yêu cầu trong nội dung chương trình hóa học THCS, nhưng do tính chất nguy hiểm của việc sử dụng hóa chất nên nhận biết các chất bằng suy luận lý thuyết là chính. Riêng ở chương trình hóa học lớp 9 có một số bài tập nhận biết các chất mà giải các bài tập này đòi hỏi học sinh phải có kiến thức tổng hợp về hóa học như tính chất vật lí, tính chất hóa học của các chất, các phản ứng đặc trưng, các thao tác sử dụng hóa chất cụ thể,…

Thực chất của việc nhận biết các chất bằng phương pháp hóa học là trên cơ sở phản ứng hóa học của chất cần nhận biết với một chất nào đó có xảy ra hay không xảy ra hiện tượng hóa học như khí bay lên có màu, kết tủa có màu,….mà phản ứng hóa học của các chất khác không có để kết luận tên gọi của chất hóa học cần tìm.

Các bài tập nhận biết các chất bằng phương pháp hóa học có vai trò rất quan trọng trong hệ thống bài tập hóa học nhằm giúp các em cũng cố kiến thức đã học; phát huy tư duy sáng tạo, nhạy bén; vận dụng kiến thức về đặc điểm của chất: lý tính, hóa tính để giải bài tập và kết hợp giữa lý thuyết với thực hành. Qua đó các em có một kế hoạch, trình tự làm việc khoa học.