Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh giải bài tập hình học theo định hướng phát triển năng lực

Truyền thụ kiến thức và rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo giải toán cho học sinh là hai mặt của một vấn đề không thể tách rời trong quá trình giảng dạy của giáo viên, truyền thụ kiến thức cơ bản vững chắc là cơ sở cho việc rèn luyện kỹ năng thực hành và kỹ năng thực hành là làm cho những hiểu biết đã tiếp thu được sống lại trong thực tế, là để củng cố bổ sung và mở rộng những kiến thức đã học.

Việc rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo cho mỗi bài phải thể hiện dưới nhiều khía cạnh khác nhau. Hướng dẫn cho học sinh biết suy nghĩ đúng đắn, biết phân tích các mệnh đề toán học một cách chặt chẽ, biết diễn đạt vấn đề mình hiểu một cách ngắn gọn, rõ ràng, biết vận dụng kiến thức để giải bài tập một cách linh hoạt, sáng tạo hay nắm được đặc điểm, bí quyết để giải các bài tập khác nhau đều nhằm mục đích chung là nâng cao trình độ suy luận và khả năng thực hành của học sinh. Những vấn đề đó không thể truyền thụ cho học sinh trong một vài tiết mà trong suốt quá trình giảng dạy và phải được lặp lại nhiều lần mới có thể biến thành kỹ xảo, thói quen trong học sinh được.

Trong chương trình toán học ở bậc tiểu học, học sinh đã bước đầu được làm quen với môn hình học thông qua điểm, đoạn thẳng... và một số hình đơn giản, lên đến bậc THCS các em được học môn hình học với quan niệm hiện nay về dạy hình học ở trường phổ thông trên phạm vi toàn thế giới: “Từ bỏ con đường tiên đề hoá, gắn hình học với thực tế, trình bày theo chủ đề, suy luận chặt chẽ ”.

Tính chất nổi bật của hình học 6; Hình học 7 (chương 1) là trực quan đây là giai đoạn xây dựng cơ sở ban đầu của hình học phẳng, chuẩn bị cho việc chứng minh suy diễn trong các chương sau:

Ở Hình học 7; hình học 8; hình học 9 các em được học trên cơ sở các định nghĩa, tính chất, định lý, hệ quả... và đặc biệt ở hình học 7 các em đã được làm quen với việc chứng minh định lý, giải các bài toán hình học thông qua các phương pháp đặc trưng của bộ môn đó là phương pháp phân tích và tổng hợp. Do đó đối với học sinh lớp 7 việc giải các bài toán hình học quả là còn rất nhiều bỡ ngỡ và khó khăn.

Việc giải các bài toán hình học bằng phương pháp chứng minh, phương pháp suy luận đối với học sinh trung học cơ sở là một công cụ tốt để rèn luyện và phát triển trí thông minh, khả năng tư duy độc lập, sáng tạo, nền móng vững chắc cho học sinh phát triển năng lực học toán.

Một trong các phương pháp chứng minh hình có hiệu quả cao là phương pháp phân tích đi lên. Nếu giáo viên kiên trì làm tốt phương pháp này, cùng học sinh tháo gỡ từng vướng mắc trong khi lập sơ đồ chứng minh, cùng các em giải các bài tập từ dễ đến khó thì tôi tin rằng sẽ làm cho các em hứng thú với môn hình và kết quả sẽ cao hơn.

Có thể nói trong khi giải bài tập bằng phương pháp phân tích đi lên thì việc lập được sơ đồ chứng minh là đã thành công được một nửa, phần việc còn lại là bằng phương pháp tổng hợp sắp xếp các bước theo một trình tự logic, trong đó mỗi bước lại có các căn cứ, luận chứng.